Spekkoek, mijn favoriet gebak! Deze heerlijke cake-achtige koek komt oorspronkelijk uit Indonesië en wordt laagje voor laagje gebakken. Het kost wat tijd om te maken, maar het resultaat mag er zeker zijn: een verrukkelijke smeuïge cake, vol met kruiden die laagje voor laagje wegsmelt op je tong. Een ‘spek’taculair gebakje, al zeg ik het zelf!
Spekkoekspecerijen
Spekkoek is tijdens de koloniale tijd in Nederlands-Indië ontstaan. De eerste recepten verschijnen in de 19e eeuw in kookboeken. Er gaan verschillende verhalen in de rondte over het ontstaan van de spekkoek. Hij kan afgeleid zijn van het Duitse gebak baumkuchen. Dit baksel maken ze door over een lange rol die langs een vuur draait te besprenkelen met beslag. Hierdoor ontstaan laagjes, net zoals bij de spekkoek.
In het Oost-Indisch kookboek uit 1866 staan 3 recepten voor spekkoek. Dit kookboek is het eerste Nederlandstalige Indische kookboek. Hoewel Nederland al lange tijd bekend was in Nederlands-Indië, verschenen er pas Indische kookboeken vanaf de tweede helft van de 19e eeuw. Dat had een hele simpele reden: eerder waren er geen vrouwen in Nederlands-Indië. Vrouwen mochten in de tijd van de VOC niet mee naar Indië en Indische vrouwen kwamen ook niet naar Nederland. Veel behoefte aan kookboeken was er dus niet. Alle spekkoeken in het Oost-Indisch kookboek worden gemaakt van 1 soort beslag, in plaats van 2, net als de baumkuchen. Het verschil is dat de spekkoek in de oven gebakken wordt in plaats van boven een vuur. Hij wordt op smaak gebracht met de typische spekkoekspecerijen: kaneel, nootmuskaat, kruidnagel en kardemom.
Of gewoon speculaaskruiden?
Een ander verhaal gaat dat Nederlanders tijdens hun verblijf in Indië, dat midden in de tropen ligt, verlangden naar de Hollandse winters en de peperkoek en speculaas die in de wintertijd gegeten werden. Dus voegde ze aan de Indische lapis legit cake speculaaskruiden toe waardoor de spekkoek ontstond. In eerste instantie aten alleen Nederlanders hem totdat de koninklijke familie uit Solo de koek ontzettend lekker bleek te vinden. Toen werd hij retepopulair en verspreidde hij zich over de rest van Indonesië. Nederlandse repatrianten namen de koek in de 20e eeuw mee naar Nederland waardoor we in Nederland kennis maakten met de koek. In een recept voor spekkoek uit 1900 gaat kardemom, kaneel, nootmuskaat, kruidnagel en een klein beetje foelie. Behalve foelie zijn het allemaal kruiden die ook in speculaas en ontbijtkoek gaan. Het verhaal zou dus kunnen kloppen.
Maar… zit er spek in spekkoek?
Vroeger bedoelde men met spekkoek niet altijd de gelaagde cake. In het Noorden van Nederland bedoelde men een spekpannenkoek als ze het over spekkoek hadden. In de Indonesische variant zit echter, hoewel de naam dat wel impliceert, geen spek. Hij lijkt met zijn laagjes wel een beetje op een doorregen stuk spek. Dat is waarschijnlijk de voornaamste reden dat spekkoek zo heet.
Hoewel er dus geen spek in spekkoek zit, ligt er bij veel slagers een stuk in de vitrine. Waarom? Zelf hebben ze eigenlijk ook geen idee. Gewoon een leuk grapje dus. Maar het verkoopt dus blijkbaar wel goed.
En dat is niet zo gek, want deze koek is overheerlijk. Zelf vind ik het allerlekkerste om hem laagje voor laagje op te peuzelen. Mijn broertjes proppen gewoon een hele plak in hun mond. Het liefst twee plakken, want spekkoek snij je in dunne plakjes. Ze vinden 1 plak te weinig, dus hup, daar gaan 2 plakjes in één keer achter hun holle kies. Dat vind ik zonde, want ik weet hoeveel tijd er in de bereiding zit (maar ja, het zijn pubers, dat zijn net vuilnisbakken).
De koek is na zo’n middag bakken wel op…
Je bakt de koek namelijk laagje voor laagje. Daar ben je dus wel eventjes mee bezig. Maar het is een leuk werkje voor een regenachtige zondagmiddag. En het kost dan veel tijd, erg moeilijk is het niet. Ondertussen kun je gewoon een boek lezen, de keuken opruimen of een filmpje kijken. Je moet alleen niet vergeten om een keukenwekkertje te zetten (ik spreek uit ervaring).
Misschien dat je een beetje schrikt van de hoeveelheid ingrediënten en de tijd die je ermee bezig bent, maar maak je geen zorgen. Omdat spekkoek zo’n arbeidsintensief gebakje is, maak je in één keer een grote hoeveelheid. Maar Suzanne, waar laat ik dat allemaal? Dat krijg ik toch nooit in mijn eentje op? Nou, als je een hap gehad hebt, eet je zo de hele spekkoek weg hoor. Nee, grapje. Hij is gelukkig heel goed in te vriezen. Snij hem in punten en verpak die goed in plastic vershoudfolie. Zo heb je op ieder moment een stuk spekkoek bij de hand. Alleen eventjes ontdooien.
Bij mij thuis is het 1 tot 2x per jaar spekkoekdag. Dan duik ik de keuken in en dan is de oven een hele middag voor mij. Als iemand dan begint te klagen hoef ik alleen maar te zeggen: “maar ik ben spekkoek aan het bakken…” Dan is het daarna meteen stil. Want bij ons thuis is iedereen helemaal gek op deze koek van spek. Oké, hij wordt gemaakt van ei, boter, suiker, bloem en wat specerijen, maar het rijmde zo mooi.
Spekkoek
Ingrediënten:
- 700 gr boter
- 200 gr bloem
- 550 gr witte basterdsuiker
- 15 eieren
- Snuf zout
- 6 tl kaneel
- 3 tl kruidnagelpoeder
- 2 tl nootmuskaatpoeder
- 1 tl kardemom
Zo maak je dit:
- Bekleed de bodem van een springvorm van 24 cm met bakpapier en vet de zijkanten van de springvorm in met wat boter.
- Verwarm de oven voor op 150 graden op de grill
- Splits de eieren en klop de eiwitten stijf met een snuf zout. Dit gaat het makkelijkste in 2 delen, aangezien het flink wat eiwitten zijn.
- Mix de boter 5-10 minuten tot hij wit is.
- Mix vervolgens de suiker erdoor.
- Klop de eidooiers een voor een door het botersuikermengsel heen.
- Zeef de bloem en meng dit in gedeeltes door het botermengsel.
- Vouw met een spatel de stijf geslagen eiwitten door het beslag.
- Verdeel het beslag over 2 kommen. Spatel alle kruiden door het beslag in 1 kom.
- Schep een 2-3 eetlepels gekruid beslag op de bodem van de springvorm. Spreid het uit met de onderkant van een eetlepel. Bak het laagje 4 tot 5 minuten in de oven.
- Haal de springvorm uit de oven en schep een dun laagje wit beslag op de eerste laag. Spreid het beslag uit met de onderkant van de eetlepel. Bak deze laag ook weer 4 tot 5 minuten.
- Ga op deze manier net zo lang door tot het beslag op is. Als de spekkoek omhoog komt, wacht dan 1 of 2 minuten. Het zakt vanzelf weer een beetje in.
- Haal de spekkoek uit de oven zodra al het beslag op is. Laat de spekkoek 10 minuten afkoelen en verwijder dan de rand van de springvorm. Laat de spekkoek vervolgens helemaal afkoelen.